Drewno i jego zastosowanie

Drewno można wykorzystać na wiele sposobów. Nie tylko jako opał, ale i do sporządzenia praktycznych przyrządów, które na co dzień są przez nas wykorzystywane.

„Wiosna, wiosna wkoło rozkwitły bzy!”

Ciekawi mnie o jakich bzach śpiewali Skaldowie, o bzach z rodzaju Sambucus czy o lilaku (Syringa L.)?

W końcu przyszła upragniona, wyczekiwana WIOSNA, a z nią majówka i inauguracja sezonu grillowego. Jeśli mamy możliwość to chcemy spędzać jak najwięcej czasu na świeżym powietrzu w naszych ogrodach osłonięci od słońca przez otaczające drzewa owocowe. Tak mi się wydaje, że bardzo mało jest ogrodów bez ani jednego drzewa owocowego. Przecież zupełnie inaczej smakuje takie jabłko, gruszka, śliwka czy czereśnia zerwane z naszego drzewa niż kupione w sklepie.

Jedząc te soczyste dary natury zastanawialiście się może kiedyś czy ta jabłoń jak kiedyś przestanie owocować, ta z którą mamy związanych tyle wspaniałych wspomnień – będzie mogła być zachowana (chociaż jej fragment) w jakimś miejscu w naszym domu?

Drzewa owocowe mają piękne, twarde i wartościowe drewno. Wykonuje się z nich drobną galanterię drzewną, instrumenty np. drewno moreli (Prunus armeniaca L.) wykorzystywane jest jako materiał na duduk (ormiański instrument)

taka ciekawostka lingwistyczna tłumacząc bezpośrednio z łaciny to śliwa armeńska, a drewno czereśni amerykańskiej (Prunus serotina) ma wspaniałe właściwości akustyczne (nie jedna sala koncertowa jest nią wyłożona) poniżej audytorium Parco della musica w Rzymie.

(zdjęcie zaczerpnięte stąd)

Drewno jabłoni

Zacznijmy od jabłoni (Malus sp.) drewno, które opiszę to jabłoń dzikorosnąca w lesie.

Jabłoń dzika (leśna) (Malus sylvestris Mill.) jest drzewem osiągającym do 9 m wysokości i średnicy pnia do 30 cm. Często występuje w formie krzewiastej. Gęstość drewna dla wilgotności 12% wynosi 830 kg/m³ (umówmy się, że na potrzebę naszej komunikacji będę stosować ρ₁₂). Dla porównania gęstość drewna dębowego (Quercus robur L.) wynosi 675kg/m³, tak więc jabłoń ma bardziej zwarte drewno niż dąb i porównując próbki makroskopowe to widać.

Stabilność wymiarowa jabłoni nie jest najlepsza skurcz objętościowy (więcej info tutaj) wynosi aż 17,6% ale jeśli spojrzymy na stosunek skurczu stycznego do promieniowego (przez parkieciarzy zwany stopniem deformacji im mniejszy tym lepiej) to wynosi 1,8 tyle samo co dla dębu. Gdybyśmy analizowali stabilność wymiarową danego gatunku drewna jedynie na podstawie tego wskaźnika moglibyśmy dojść do błędnych wniosków i stwierdzić, że drewno jabłoni zachowuje się tak samo jak drewno dębu co nie jest prawdą. Zawsze sprawdźmy pozostałe parametry skurczów chociaż objętościowy. W tym przypadku różnica jest ogromna, dla dębu wartość skurczu wynosi 13,0%, czyli o prawie 5% mniej a to jest bardzo dużo jeżeli chodzi o pracę drewna.

Jak jabłonka wygląda pod korą?

Struktura drewna jest rozpierzchło-naczyniowa, od małych do bardzo małych porów występujących częściej w strefie drewna wczesnego, granica przyrostów rocznych widoczna, promienie drzewne i miękisz nie widoczne gołym okiem.

Etykieta – przekrój poprzeczny z lekko falistym zarysem

⇒przekrój styczny z zakorkiem i miejscową zgnilizną (pod względem odporności na czynniki biotyczne drewno jabłoni jest mało wytrzymałe)

⇒przekrój promieniowy (nic nie widać, no może trochę przyrosty roczne ;))

Drewno twardzielowe o zabarwionej twardzieli. Biel wąski blado kremowy, twardziel ma bogatą gamę kolorystyczną od jasnoczerwonego po szarobrązowy, mogą występować smugi ciemniejszych pasm koloru podobnie jak w drewnie oliwki (Olea europaea). Włókna drzewne proste, w niektórych częściach drzewa mogą mieć falisty zarys. Jak już wyżej pisałam drewno ma zwartą, jednolitą strukturę.

Jak się pracuje z drewnem jabłoni?

Ze względu na swoją dość dużą gęstość obróbka mechaniczna może być trudna, należy również uważać na możliwość zapalenia w trakcie obróbki. Łatwo się toczy, klei. A podczas pracy z drewnem obdarza nas przyjemnym, delikatnym i słodkim zapachem.

Co możemy zrobić z jabłonki?

Okleiny, przybory kreślarskie, rękojeści narzędzi, intarsja, zabawki, naczynia, drobną galanterię drzewną (kolczyki też da radę).

⇒twarde drewno jabłoni jest wykorzystywane do wyrobu przyborów kreślarskich (może pamiętacie z czasów szkolnych)

(zdjęcie zaczerpnięte z tego miejsca)

Drewno gruszki

Gruszka też jest smaczna a jej drewno równie użyteczne jak jabłoni 😉

Pyrus communis L. jest podobnie jak jabłoń drzewem, które urośnie do 9 m (oczywiście mogą zdarzyć się osobniki wyższe 😉 ), a jej pień do 0,3m grubości. Zewnętrzne gabaryty są podobne. Różnica już jest widoczna w gęstości ρ₁₂, która wynosi 690 kg/m³, czyli porównywalnie do dębu. Stabilność drewna, skurcz objętościowy jest mniejszy od jabłoni (13,8%) ale współczynnik deformacji wynosi już 2,9%. W odniesieniu do drewna dębowego drewno gruszy jest mniej odporne na zmiany gabarytów 😉

Co grusza kryje w środku?

Podobnie do drewna jabłoni również ma strukturę rozpierzchło-naczyniową. Liczne drobne pory porozmieszczane na całym przekroju bez charakterystycznego układu tak jak np. w drewnie dębowym. Czasami w naczyniach drewna można znaleźć kryształy mineralne lub gumożywicę (czerwono-brązowe), widoczne dobrze pod mikroskopem. Promienie drzewne i miękisz widoczne na przekroju promieniowym.

⇒ przekrój poprzeczny z widoczną granicą przyrostów rocznych

⇒ przekrój styczny z widocznymi smugami wysyconymi minerałami i gumożywicą zabezpieczającymi przed zgnilizną

⇒ przekrój promieniowy z widocznym drobnym błyszczem

Drewno twardzielowe o zabarwionej twardzieli. Twardziel od bladoróżowej do czerwonobrązowej, biel trochę jaśniejszy bardzo słabo zaznaczona granica między twardzielą a bielem. Drewno o strukturze zwartej, jednolitej. Czasami parowane w celu pogłębienia różowego zabarwienia.

Czy łatwo coś zrobić z gruszy i co?

W przeciwieństwie do drewna jabłoni, drewno gruszy jest łatwe w obróbce ręcznej i mechanicznej. Łatwo się toczy, klei i wykończa powierzchnie. Nie wydziela zapachu.

Głównie wykorzystuje się je na okleiny, markieterię, intarsje, snycerstwo, zabawki dla dzieci, instrumenty muzyczne, meble, drobną galanterię drzewną (np. rękojeść noży, korpus piór wiecznych), czółenka tkackie.

Pomalowane na czarno jest substytutem drewna hebanu (Diospros sp.)

⇒ czółenko tkackie, element krosna

(Zdjęcie zaczerpnięte stąd)

Drewno śliwki i wiśni

Na koniec śliwka (Prunus domestica L.) i wiśnia (Prunus cerasus L.)

Zaliczamy również czereśnię (inaczej wiśnia ptasia Prunus avium L.) (ta sama rodzina tylko inne barwy drewna). Rodzaj Prunus, drewno o podobnych właściwościach ρ­₁₂ od 600-700 kg/m³, struktura drewna pierścieniowo-naczyniowa do rozpierzchło-naczyniowej, drewno zwarte o jednolitej postaci, granica przyrostów rocznych widoczna, promienie drzewne widoczne na przekroju promieniowym u wszystkich, u śliwy (Prunus domestica L.) widoczne na wszystkich trzech przekrojach anatomicznych. Drewno twardzielowe o zabarwionej twardzieli różniące się odcieniami. U śliwy odcienie fioletu, wiśni czerwieni a czereśni zieleni.

Porównanie przekrojów stycznych od najciemniejszej śliwy do najjaśniejszej czereśni

⇒u śliwy najlepiej widoczne promienie drzewne, wiśnia gorzej a czereśnia praktycznie wcale

Porównanie przekrojów wzdłużnych (promieniowy, styczny) od śliwy do czereśni

⇒błyszcz widoczny u wszystkich gatunków

Drewno rodzaju Prunus znajduje zastosowanie do wyrobu instrumentów muzycznych, fornirów, intarsji, mebli, drobnej galanterii drzewnej.

⇒Noże do masła lub do smalcu wykonane przez Tomasza Piotra Janika

Jeśli zaintrygował Was ten artykulik to zapraszam po więcej wiedzy na

Drewno z przymrużeniem oka

W tym miejscu chciałam bardzo podziękować autorom zamieszczonych prac panom

Bartłomiejowi Śniecińskiemu – profil jest w tym miejscu

Tomaszowi  Piotrowi  Janikowi

i nie zapominajmy o autorce tego wspaniałego miejsca:

Luizie – Skrzacikowi w ogrodzie za możliwość stworzenia tego artykuliku i nawiązanie współpracy.

Źródła:

1. http://www.wood-database.com/apple/
2. http://www.wood-database.com/pear/
3. https://www.itd.poznan.pl/pl/vademecum/grusza-i-jablon
4. http://www.wood-database.com/plum/
5. http://www.wood-database.com/cherry/

Wpis gościnny.