Oczko wodne – co warto wiedzieć?

Pojęcie „oczko wodne„, nie znajduje się w literaturze technicznej, czy też w przepisach techniczno – budowlanych z zakresu budownictwa wodnego, czy melioracji.

 W potocznym rozumieniu, „oczko wodne” jest małym zalewem, stawikiem, zbiorniczkiem, czy akwenem wodnym, zwykle realizowanym w celach krajobrazowych, czasami zasiedlonym przez ryby z nasadzeniami ozdobnych roślin podwodnych, lub też zrealizowanym w celach ściśle rekreacyjnych.

Obecnie oczka wodne wykonywane najczęściej są przez właścicieli posesji i działek, coraz częściej zwracających uwagę na ciekawą zabudowę swoich posesji przez elementy małej architektury, wykonywane w sposób zgodny z wymogami środowiska.

CO TO JEST OCZKO WODNE?

Prawo budowlane obowiązujące od dnia 11 lipca 2003r

(zmiana prawa budowlanego: Dz. U. Nr 80, poz. 718) dokonało jednak sprecyzowania, co możemy nazwać jako „oczko wodne„.

Otóż zgodnie z aktualnymi przepisami (artykuł 29.1 poz. 15 tej ustawy) nasz obiekt, który próbujemy zdefiniować to przydomowy basen lub oczko wodne, przy czym przy powierzchniach lustra wody do 30m² zmienione prawo budowlane pozwala na wykonawstwo robót bez posiadania projektu budowlanego i procedury związanej z przygotowaniem inwestycji.

PROJEKTOWANIE OCZKA WODNEGO – CO NALEŻY WZIĄĆ POD UWAGĘ?

Przede wszystkim przy projektowaniu trzeba uwzględnić ilość miejsca, które możemy przeznaczyć na oczko wodne. Zasadą jest, aby w miarę możliwości zaprojektować i wybudować jak największe oczko, lub kilka mniejszych.

       Przy projektowaniu wielkości i głębokości oczka trzeba przemyśleć jakie rośliny mają w nim rosnąć.

Również należy pamiętać o głębokości sadzenia poszczególnych gatunków roślin. Każda z nich, wymaga odpowiedniej dla danego gatunku wysokości słupa wody, nad powierzchnią substratu w jakim ją sadzimy. Do tego celu, w oczku, projektuje się specjalnie wyprofilowane półki, położone na różnych głębokościach, w zależnie od potrzeb roślin, mogą też mieć różna szerokość, począwszy od 50 cm dla roślin o małym pokroju do 1 m dla roślin o większym pokroju.

Każda roślina potrzebuje przestrzeni do życia, dlatego przy projektowaniu nasadzeń, pamiętać należy o pozostawieniu dla niej odpowiedniej powierzchni, biorąc pod uwagę przyszły pokrój dorosłej rośliny.

Rośliny są najważniejszym elementem oczka wodnego i to głównie one decydują o jego wyglądzie. Bez roślin oczko będzie wyglądało jak kałuża. Nazwa ogród wodny mówi sama za siebie – oczko powinno służyć przede wszystkim jako miejsce ekspozycji roślin wymagających do życia środowiska wodnego. Rośliny są także ważnym elementem w równowadze biologicznej zbiornika i odpowiednia ich ilość ma duży wpływ na czystość wody i rozwój glonów. Im mniejszy mamy stawik tym więcej powinno być w nim roślin. Przy małych oczkach około 2/3 powierzchni stawiku powinny pokrywać rośliny. Głównie będą to rośliny:

A. Rośliny o liściach pływających, pływające i podwodne

Środowiskiem tych trzech rodzajów roślin wodnych jest strefa głębokiej wody. Do pierwszych należą grzybienie. Środkowoeuropejski gatunek Nymphaera alba nadaje się do normalnej sadzawki ogrodowej ze względu na zbyt silny wzrost. Po kilku tygodniach pokrywa liśćmi całą powierzchnię. Natomiast idealny dla dużych sadzawek głębokości 1,5 m. Jeżeli na dnie znajduje się dostateczna warstwa podłoża, to można w nim posadzić grzybienie, w przeciwnym wypadku umieszczamy je w koszu i obficie nawadniamy przed opuszczeniem na dno. Trzeba też pamiętać że niektóre odmiany mają kłącze zimotrwałe, pozostałe należy posadzić w koszu, który wydobywamy przed zimą i zimujemy w pomieszczeniu nie narażonym na mróz. Grzybienie dzielą głębszą strefę z roślinami pływającymi. Niektóre z nich, jak kotewka, rzęsa, żabiściek, jaskier wodny, osoka aloesowata i dwa tropikalne wrażliwe gatunki – hiacynt wodny i Azolla caroliniana, pływają na powierzchni nie zakorzeniając się. Inne pozostają stale pod powierzchnią, jak wodna rogownica, moczarka i rogatek sztywny.

Bardzo interesującą roślina podwodną jest pływacz zwyczajny i wyposażony w małe pęcherzyki chwytne, do których łapie malutkie owady wodne. Jego żółte kwiaty wystają 10 cm nad wodę. Rośliny o pływających liściach i podwodne wzbogacają wodę w tlen. Ocienianie, aby nie nagrzewały się nadmiernie, pobierają rozpuszczone w wodzie składniki pokarmowe. Jest to ważna funkcja zapewniająca równowagę w oczku i zapobiegająca dominacji glonów, a nabierająca szczególnego znaczenia , gdy w oczku mają być hodowane ryby.

B. Rośliny strefy płytkiej

W płytszej wodzie zakorzeniają się rdest ziemnowodny, żabieniec, języczka, wywłócznik i przęstka. Ich pędy rozrastając się sięgają na powierzchni do strefy głębokiej. Niestety niektóre gatunki z tej strefy nie są zimotrwałe. Wyższe rośliny strefy brzegowej mają często wąskie liście. Należą do nich: sit, kosaciec żółty, ponikło, jeżogłówka i tatarak. Strzałka wodna zwraca uwagę ładnym kształtem liści i białymi kwiatami. Cenioną niebieską barwę wnoszą północnoamerykańska Pontoderia cordata i kosaciec gładki z Azji Wschodniej,np. Monstruosa. Odpowiedni jest również Iris versicolor. Typowe dla rodzinnych zbiorników wodnych pałki Typha latifolia i T. angustifolia o wyjątkowej sile wzrostu nadają się do dużych oczek. Do mniejszych zbiorników są przydatne słabo rosnące gatunki, jak Typha laxmanii, T. minima i T. shuttleworthi. Przedstawicielami dużej grupy roślin strefy płytkiej są: wełnianka, turzyce i sitowie. I tu jednak występują silnie rozrastające się gatunki nie odpowiednie do oczka ogrodowego.

C. Rośliny bagienne

W strefie bagiennej i wilgotnej może rosnąć część roślin strefy płytkiej. Uzupełnią je: kaczyniec błotny z kwiatami żółtymi, białymi i pełnymi, czerwień błotna, niezapominajka błotna, rukiew wodna, mięta nadwodna, kroplik kwitnący żółty, czerwono lub niebiesko, Saururus chinensis ciepłolubny i wrażliwy na mróz, tojeść pospolita, mieczyk błotny i pierwiosnek japoński o karminowych kwiatach. Krajowa tojeść rozesłana pokrywa bardzo szybko powierzchnię kobiercem liści, wśród których połyskują małe, żółte, gwiazdkowate kwiaty. Roślinność różnogatunkowa, zharmonizowana z otoczeniem przywabia do sadzawki wiele owadów płazów ziemnowodnych i innych małych zwierząt. W odpowiednich warunkach osiedlają się tam same. W żadnym wypadku nie należy przesiedlać płazów ziemnowodnych ze środowiska naturalnego. Ryby możemy hodować tylko w większych sadzawkach . Są one przeważnie bardzo aktywne żywią się larwami owadów oraz skrzekiem żabim i swymi odchodami wzbogacają oczko w składniki pokarmowe.

CHOROBY I SZKODNIKI ROŚLIN WODNYCH:

–Mszyce to szkodniki licznie występujące na wielu roślinach ogrodowych, głównie w okresie lata; zwalczanie: najbardziej opanowane części roślin usunąć, z pozostałych mszyce spłukać strumieniem wody, najlepiej używając węża ogrodowego, spłukane mszyce z powierzchni wody w sadzawce zebrać gęstym kasarkiem, warto sprowadzić do ogrodu naturalnych wrogów mszyc (min. biedronki i złotooki).

-Ślady na liliach wodnych mocno podziurawione żółkną i więdną przyczyną tego są larwy i chrząszcze szarynki grzybieniówki, larwy są ciemnobrązowe; zwalczanie: larwy i chrząszcze trzeba zbierać, wyławiać z wody i niszczyć.

– Z liści powycinane małe, owalne fragmenty tkanki lub pędów, na powierzchni wody pływają zwinięte fragmenty liści. Przyczyną tego są gąsienice motyli, takich jak Nimfa Świtezianka i Omacnica, pojawiają się najczęściej latem, samice motyli składają jaja pod powierzchnią liści roślin wodnych, gąsienice odgryzają owalne fragmenty liści, zawijają się w nie i tak zabezpieczone pływają niczym łódki po powierzchni wody; zwalczanie: regularne przeglądanie roślin pozwoli dostrzec szkodnika w porę i usunąć kokony z gąsienicami, usuwamy „łódki” pływające po wodzie.

-Nieregularne dziury w liściach, szkliste wgłębienia i ślady śluzu, objawy te nasilają się późną wiosną i wczesną jesienią. Przyczyną tego są duża liczebność ślimaków błotniarka stawowa; zwalczanie: obserwować roślinność w oczku wodnym i regularnie zbierać zauważone ślimaki, jako przynętę wieczorem wrzucić do oczka wodnego kilka liści kapusty pekińskiej, rankiem liście z żerującymi ślimakami wyjąć a ślimaki zniszczyć.

CO JEST JESZCZE WAŻNE PRZY ZAKŁADANIU OCZKA WODNEGO?

       Kolejną  równie ważną sprawą w momencie przystąpienia do budowy stawu, jest tzw. stosunek kąta nachylenia brzegu do głębokości. Ściśle wiąże się to właśnie z powierzchnią jaką dysponujemy pod budowę. Stosunek ten powinien wynosić jak 1 : 3 lub : 4. To znaczy że przy głębokości (w najgłębszym miejscu) wynoszącej np.1,20 m, krawędź brzegu powinna być oddalona od tego miejsca o 3,60 m lub 4,80 m W wyjątkowych przypadkach, twarde gliniaste podłoże, ten stosunek może być mniejszy, lecz nie mniej niż 1 : 2.

     Do oczek o max . głębokości do 1,30 m i powierzchni do 30 m² stosuje się  krajową folię „IZOFOL” wykonaną z PVC firmy ERGIS, o grubości od 0.6 mm do 1.0 mm. Notabene, te folie są bardzo dobre, mają 25 lat gwarancji producenta na warunki atmosferyczne tzn. promieniowanie ultra fioletowe, gwałtowne zmiany temperatury i są sprzedawane w dwóch kolorach czarnym i niebieskim. Innym materiałem izolacyjnym jest geomembrana EPDM. Wykonana jest z gumy syntetycznej. Arkusze są łączone w fabryce zanim zostaną poddane wulkanizacji, ma to na celu ograniczenie ilości łączeń na budowie. Geomembrany EPDM są zwijane w rulony.

Arkusze mogą mieć następujące wymiary:

– szerokość  3,05 m, 6,10 m, 9,15 m, 12,20 m lub 15,25 m
– długość  15,25 m, 30,50 m, 45,75 m lub 61,00 m
– grubość  1,00 mm, 1,15 mm lub 1,52 mm

Geomembrana EPDM, posiada elastyczność ponad 400%, dzięki czemu izolacja wykonana z niej, jest niewrażliwa na wszelkie ruchy i przemieszczenia podłoża, jest również bardzo odporna na przebicia korzeniami, czy kamieniami.  Łatwo dostosowuje się do wszelkich kształtów. Po 35 latach eksploatacji w stawie wykazała 0,03% zużycia.  Najczęściej stosowanym materiałem izolacyjnym, jest folia PVC .

Obecnie  najnowszym materiałem izolacyjnym jest GardenMat. Jest to wzmocniona geomata bentonitowa, składająca się z warstwy bentonitu sodowego (naturalny materiał mineralny, glinka), umieszczonej między dwoma geowłókninami, z których jedna jest laminowana geomembraną HDPE. Najciekawszą właściwością GardenMat jest,  „samo wulkanizowanie się”, w momencie uszkodzenia przez ostre kamienie lub korzenie roślin. Zdarza się to bardzo rzadko ponieważ mata jest wzmocniona  od strony podłoża, warstwą geowłókniny HDPE. GardenMat dostarczany jest w postaci zrolowanych pasm o wymiarach 4,5 x 2,00 m i wadze jednej rolki ok 1200 kg . Gardenmata idealnie nadaje się do budowy dużych stawów i naturalistycznych, ozdobnych oczek o łagodnym kącie nachylenia brzegów.